3 maja br. w Polsce obchodzimy 228. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Święto Konstytucji 3 Maja zostało wprowadzone na pamiątkę uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów konstytucji 3 maja w 1791 r. Wiesz, że była to próba naprawy ustroju państwa?
Ponownie święto narodowe od 1990 r.
Dzień ten został uznany za święto narodowe już 5 maja 1791 roku.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1918 r. Sejm przywrócił to święto. Władze zakazywały obchodzenia Święta Konstytucji także od 1944 do 1990 r. 2 maja obywatele musieli zdejmować flagi, tak aby 3 maja nie było ich widać.
Święto Narodowe Trzeciego Maja przywrócono ustawą z 6 kwietnia 1990 r. (weszła w życie 28 kwietnia). Pierwsze uroczyste obchody święta 3 maja w Warszawie na Placu Zamkowym w 1990 r.
3 maja to dzień wolny od pracy.
Obchodzi się go w całej Polsce, poprzez organizowanie różnych wydarzeń patriotycznych tj. marszy z flagami, składania kwiatów i uroczystych mszy.
Począwszy od 2007 roku 3 maja jest również świętem narodowym Litwy.
Przeczytaj także: Jak Holandia obchodzi święto narodowe – Dzień Króla
Konstytucja Trzeciego Maja – próba naprawy ustroju państwa
3 maja 1791 r. dokonano w Polsce konstytucyjnego zamachu stanu. Nie inaczej można bowiem określić sposób, w jaki uchwalono Ustawę Rządową, która do historii przeszła jako Konstytucja 3 Maja.
Jej projekt przygotowywany był w tajemnicy wobec większości posłów. Ostateczny projekt konstytucji zredagowany został 25 III 1791 r. przez przywódcę tzw. stronnictwa patriotycznego, ks. Hugo Kołłątaja.
Polecamy: W każdej gminie – my. Top 15 miejscowości z największą liczbą Polaków. Ile Polaków w twojej gminie?
Projekt został odczytamy przed salą, na której zasiadała zaledwie 1/3 posłów. Konstytucję przyjęto po 7 godzinach obrad.
- Łagodna rewolucja – Konstytucja nie wywracała ustroju ówczesnej Polski, lecz wprowadzała w nim istotne modyfikacje. Była wynikiem kompromisu pomiędzy monarchistyczno–konstytucyjnym programem króla Stanisława Augusta a śmiałym, republikańskim programem przywódców stronnictwa patriotycznego – Ignacego Potockiego, Stanisława Małachowskiego i Hugona Kołłątaja.
- Ustrój – Przewidziany przez Konstytucję ustrój można określić mianem konstytucyjnej monarchii stanowej. Wzmacniała władzę wykonawczą i osłabiała pozycję magnatów. Nie znosiła ona poddaństwa. Zapewniała również pełną wolność osobistą osiedleńcom.
- Zmiany polityczne – Istotne modyfikacje nastąpiły w dziedzinie ustroju politycznego państwa. Zniesione zostały “liberum veto”, poselskie konfederacje i sejmy skonfederowane (na których, według wcześniejszych rozwiązań zasada “liberum veto” nie obowiązywała).
- Monarchia dziedziczna – Inną rewolucyjną – i bynajmniej nie demokratyczną – zmianą ustrojową było zniesienie wolnej elekcji i wprowadzenie monarchii dziedzicznej.
- Tolerancja religijna – Swoistym kompromisem była zasada tolerancji religijnej. Wprawdzie odstępstwo od katolicyzmu miało być nadal uznawane za przestępstwo, lecz poza tym wyjątkiem prześladowania religijne zostały zakazane.
Nowatorskie myślenie – w praktyce fiasko
Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją.
Mało kto zdaje sobie dzisiaj sprawę z kontekstu, w jakim to się rozgrywało.
Była to radykalna próba naprawy państwa osłabionego po pierwszym rozbiorze Polski, w wyniku którego Polska i Litwa straciły 211 tys. km kwadratowych i 4,5 miliona ludności.
Polskę trawiła korupcja, nepotyzm, warcholstwo, bałagan prawny, anarchia magnaterii i impotencja monarchii. Tworzona była w desperacji i w obliczu lęku przed pełną utratą niepodległości.
Konstytucja 3 Maja przywróciła Polakom nadzieję i poczucie odpowiedzialności za swój kraj.
Niestety na krótko. Doszło do wybuchu wojny domowej w Polsce i interwencji zagranicznej (w tym Targowica) i dalszych rozbiorów Polski.
fot. Obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 maja”, w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Wikipedia
