To zapomniana bitwa – o rzekę Skaldę. Druga najważniejsza bitwa, po tej w Normandii, stoczona w Europie Zachodniej w 1944 r. Ostatnia duża operacja desantowa w Europie oraz największa bitwa na obszarze Holandii podczas II wojny światowej. Z udziałem Polaków.
Mało kto niej słyszał, nawet sami Holendrzy niewiele niej o niej wiedzą. Warto poznać historię tej zapomnianej bitwy – największej stoczonej w Holandii podczas II wojny światowej. Straty ludzkie były wysokie.
W bitwie o Skaldę zginęło 10 tysięcy ludzi, żołnierzy i cywili.
75. obchody wyzwolenia Holandii – 31 sierpnia br.
W sobotę 31 sierpnia br. Holandia rozpoczyna obchody związane z 75. rocznicą wyzwolenia Niderlandów spod okupacji hitlerowskiej. Obchody te potrwają do 5 maja 2020 r.
Pierwsze uroczystości odbędą się w Terneuzen – wyzwolonym przez 1 Dywizję Pancerną gen. Maczka – by upamiętnić właśnie Bitwę o Skaldę; z udziałem króla Niderlandów Willema-Aleksandra i premiera Marka Rutte oraz przedstawicieli państw alianckich, w tym Polski – minister kultury Piotr Gliński. W paradzie morskiej weźmie także udział polski okręt transportowo-minowy ORP Poznań.
- W sobotę 31 sierpnia br. relacja na żywo z 75. obchodów w Terneuzen od godz. 14.30 do 16.00 na kanale telewizyjnym NPO1.
- Emisja reportażu z obchodów od 19.05 do 19.50 na tym samym kanale.
- Specjalne wydanie programu historycznego „Andere Tijden” poświęcone wyzwalaniu południa Holandii w 1944 r., m.in o 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka, godz. 21.05-21.50, na kanale telewizyjnym NPO2.
Historia: Zapomniana bitwa, zapomniani bohaterowie
W skład sił alianckich walczących w bitwie o Skaldę (20 IX – 6 XI 1944) wchodzili żołnierze kanadyjscy, brytyjscy, polscy, francuscy, belgijscy i norwescy. Najważniejszą rolę w tej operacji odegrali jednak żołnierze kanadyjscy z 1. Armii Kanadyjskiej.
Istotny wkład mieli także polscy żołnierze z 1. Dywizji Pancernej generała Maczka.
To Polacy byli pierwszymi żołnierzami alianckimi w holenderskiej Flandrii (znajduje się w prowincji Zelandia) – wyzwolicielami miejscowości Axel 18 IX, Terneuzen 20 IX, Hulst 21 IX.
1. Dywizja Pancerna jako pierwsza – już 20 września 1944 r. – dotarła do brzegów rzeki Zachodniej Skaldy, oczyszczając 30 km odcinek brzegu od Terneuzen po Walsoorden
Strategiczne znaczenie
Obszar ujścia rzeki Skaldy miał strategiczne znaczenie – dawał dostęp do portu w Antwerpii.
Antwerpia, położona nad rzeką Skaldą, została, co prawda, zdobyta przez Brytyjczyków na początku września 1944 roku, lecz ujście do Morza Północnego znajdowało się wciąż w rękach okupanta. Zrodziło to problemy logistyczne po stronie aliantów.
Po szybkim wyzwoleniu Normandii, północnej Belgii (Flandrii), aliantom chodziło o ponowne uruchomienie portów w Antwerpii, aby skrócić linie zaopatrzenia i móc szybko dostarczać paliwo, amunicje i sprzęt.
Było to konieczne, wojska alianckie zbliżały się do granic Rzeszy, a wciąż zaopatrywane były przez niewielkie, prowizoryczne sztuczne porty na plażach Normandii. Ostateczny atak na Rzeszę wymagał sprawnej logistyki.
Bitwa o Skaldę
Bitwa o Skaldę, czyli o ujście rzeki Zachodnia Skalda (Westerschelde), trwała 2 miesiące – od wyzwolenia Antwerpii 4 IX do dnia kapitulacji wojsk hitlerowskich w Middelburgu 6 XI 1944 r.
Zadanie usunięcia przeciwnika z ujścia Zachodniej Skaldy do Morza Północnego powierzono 1. Armii Kanadyjskiej, w której skład wchodziły: 2. Korpus Kanadyjski wraz z jemu podporządkowaną 1. Dywizją Pancerną pod dowództwem generała Maczka oraz 1. Korpus Brytyjski.
4 fazy bitwy o Skaldę:
- Wyzwalanie holenderskiej Flandrii (obszar na południowym brzegu Skaldy) i obszaru na północ od Antwerpii – W tej fazie ważną rolę odegrali Polacy. 16 IX o godz. 8.30 żołnierze 1. Dywizji Pancernej wyzwolili holenderskie wioski Koewacht i Heikant, po czym miasteczka Axel 18 IX, Terneuzen 20 IX, Hulst 21 IX. Polacy jako pierwsi dotarli do południowego brzegu Zachodniej Skaldy i opanowali 30 km odcinek brzegu rzeki od Terneuzen po Walsoorden.
- Operacja Switchback – opanowanie niemieckiej twierdzy w miejscowości Breskens na południowym brzegu Zachodniej Skaldy.
- Operacja Vitality – wyzwolenie wyspy Zuid Beveland.
- Operacja Infatuate – desant aliancki i wyzwolenie wyspy Walcheren. Ostatnią przeszkodą na drodze do opanowania ujścia rzeki Skaldy pozostała wyspa Walcheren. Alianci najpierw zbombardowali nadmorskie tamy w trzech miejscach – koło Vlissingen, Westkapelle i Veere. Część wyspy znalazła się pod wodą morską. Celem tego taktycznego kroku było przerwanie komunikacji pomiędzy poszczególnymi punktami oporu i utrudnienie Niemcom przemieszczania sił. Wyspa ta została zamieniona w silnie ufortyfikowaną twierdzę, której załoga miała bronić się do ostatniego żołnierza. Walcheren była integralną częścią Wału Atlantyckiego (Atlanikwall). Poza Normandią, był to drugi przypadek przebicia się aliantów przez Wał Atlantycki.
Wyzwolenie
Ostatecznie 6 listopada 1944 r. alianci wyzwolili Middelburg, stolicę Zelandii, tam nastąpiła kapitulacja wojsk niemieckich.
Straty ludzkie były wielkie – zginęło 2.283 cywili i 7.481 żołnierzy, największe straty ponieśli Kanadyjczycy. Straty materialne na wyspie były olbrzymie, głównie wskutek zalania połaci wyspy wodą morską. Północna część Zelandii została dopiero wyzwolona w maju 1945 roku.
28 listopada 1944 r. do Antwerpii wpłynął pierwszy konwój aliancki. Strategiczne znaczenie Antwerpii ponownie podkreśla niemiecka ofensywa w Ardenach (16 XII 1944 – 25 I 1945), która miała m.in. na celu odzyskanie tego portowego miasta.
