Historia znana z filmu „O jeden most za daleko”. Sosabowski był niechcianym generałem. Losy żołnierzy 1 SBS poruszają do głębi. Driel – miejsce zrzutu w 1944 r. – jest wyjątkowe. Skrywa mało znaną kartę polsko-holenderskiej historii pamięci. Odwiedź (z nami) Driel i Oosterbeek. Z bliska widać więcej.
Wyznaczamy trasę śladami żołnierzy gen. Sosabowskiego. Tych miejsc nie przegap!
Driel: pomnik Surge Polonia – pomnik gen. Sosabowskiego – wystawa „Polacy w Driel” – grób Cory Baltussen – miejsce promu Drielse Veer
Oosterbeek: Westerbouwnig – panorama na pole bitwy w Driel – cmentarz z grobami 1 SBS – muzeum Hartenstein o Bitwie pod Arnhem
Czytaj artykuły o obchodach w 2019 r. w Driel TUTAJ
Red. naczelna Polonia.nl Malgorzata Bos-Karczewska odwiedziła niedawno Driel i Oosterbeek, była wielokrotnie na obchodach w Driel, stąd wspaniałe zdjęcia.
Driel – miejsce zrzutu i walk w 1944 r.
Odwiedziliśmy Driel, miejscowość pod Arnhem nad Renem. To tu w niedzielę 21 września 1944 r. – w trzecim dniu alianckiej operacji Market Garden – wylądował desant 1003 spadochroniarzy z 1 SBS wraz z ich dowódcą generałem St. Sosabowskim.
Mimo ostrego ostrzału straty były dość niewielkie – zginęło 5 Polaków, 5 zostało rannych. Promu, którym mieli się przeprawić na drugą stronę Renu, by iść z odsieczą od 17 września tam walczącym brytyjskim żołnierzom, nie było. Został zniszczony przez holenderskich partyzantów.
Po 5 dniach walk, 26 września, Polacy w Driel zabezpieczali jeszcze odwrót przez Ren żołnierzy brytyjskich i polskich, okrążonych przez Niemców na przyczółku w Oosterbeek.
Z 300 walczących tam Polaków, 160 udało się przeprawić, reszta dostała się do niewoli niemieckiej. Walka zakończyła się fiaskiem. W Bitwie pod Arnhem zginęło 93 polskich żołnierzy i ponad 1200 brytyjskich z 1. Dywizji Powietrznodesantowej.
Polecamy: Nieśli wolność Holandii, wyzwolili Axel i Terneuzen.
Driel – obchody od 1945 r.
W Driel odbyły się pierwsze obchody już w 1945 r. Mieszkańcy tej miejscowości do dziś kultywują pamięć o polskich żołnierzach. W trzecią sobotę września odbywają się uroczystości – tzw. „Dzień Polski”.
Jest to inicjatywa Fundacji Driel-Polen, założonej przez Corę Baltussen w 1945 r. W 1954 r. generał Sosabowski otrzymał tytuł honorowego obywatela gminy Driel.
Driel – Pomnik „Surge Polonia”
Uroczystości rocznicowe odbywają się na Polenplein (placu Polski) pod pomnikiem Surge Polonia. 16 września 1961 r., w obecności generała Sosabowskiego, odsłonięto pomnik „Surge Polonia” (Powstań Polsko).
Monument został sfinansowany z datków mieszkańców Driel. W 1990 roku placowi nadano nowa nazwę „Polenplein”.
Driel – Pomnik gen. Sosabowskiego
Obecnie na placu znajduje się także pomnik upamiętniający generała Sosabowskiego, wyraz wdzięczności brytyjskich weteranów z Brytyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej, wzniesiony we wrześniu 2006 roku.
„We who have survived raised this memorial to a great Polish hero”
– brzmi napis na tylnej części pomnika.
Driel – Wystawa „Polacy w Driel”
W pobliskim kościele Najświętszej Marii Panny (przy Polenplein) znajduje się centrum informacji o polskich żołnierzach z 1SBS i wystawa „Polen in Driel”.
- Przedstawia historyczne fakty związane z bohaterską walką 1 SBS w Driel.
- Opowiada o przyjacielskiej więzi powstałej pomiędzy mieszkańcami Driel i polskimi spadochroniarzami.
Znajdziesz tam także informacje o Corze Baltussen – orędowniczce przywrócenia w Holandii chwały generałowi Sosabowskiemu i jego żołnierzom.
Polecamy: Jak Holendrzy walczyli o honor gen. Sosabowskiego i jego żołnierzy?
Naprawdę warto poświecić trochę czasu, by tę wystawę zwiedzić.
To jedyne miejsce, gdzie szczegółowo opisany jest udział polskich żołnierzy w bitwie pod Arnhem.
Otwarte codziennie w godzinach od 9.00 do 17.00. Adres: Kerkstraat 27, 6665 CE Driel.
Driel – grób Cory Baltussen
Na przykościelnym cmentarzu można odwiedzić grób Cory Baltussen (1912-2005). Podpowiadamy, jak tam trafić: przy wejściu na cmentarz – znajduje się po lewej stronie kościoła – trzeba udać się w prawo i przejść alejką z 30 m. Grób znajduje się po prawej stronie.
Miejsce zrzutu 1 SBS 21 września 1944r. znajdowało się na południowy-wschód od Driel, przy gospodarstwie De Schuytgraaf (zaznaczone na mapce punkt 4 ). To tam 32-latka Cora Baltussen spotkała polskich spadochroniarzy. „Była przypadkowo z wizytą u rodziców, jej matka akurat obchodziła urodziny” – mówi Arno Baltussen, bratanek Cory.
Przez całe życie Cora wykazała się wielką lojalnością wobec jej polskich przyjaciół. Niestrudzenie walczyła o uznanie ich bohaterskich czynów i o rehabilitację generała Sosabowskiego – aż do chwili śmierci.
Cora Baltussen odeszła na dwa tygodnie przed tym, jak rząd Holandii w grudniu 2005 r. podjął decyzję o rehabilitacji gen. Sosabowskiego.
Driel – prom, pobliskie miejsce przeprawy
Promu, którym polscy żołnierze mieli się przeprawiać, nie było. Dziś w tym miejscu kursuje prom Drielse Veer.
Warto tam się udać i przeprawić na drugą stronę Renu (prom tylko dla pieszych i rowerzystów), sprawdź rozkład kursów promu
Oosterbeek – panorama z Westerbouwing
Na północnej stronie Renu wznosi się wysoki wał morenowy, skąd Niemcy ostrzeliwali lądujących polskich spadochroniarzy. Na tym wale znajduje się Westerbouwing (dziś restauracja).
Z tarasu restauracji rozciąga się panoramiczny widok na Driel – miejsce zrzutu i walk polskich spadochroniarzy. Warto to miejsce odwiedzić, by uświadomić sobie, w jakich warunkach terenowych przyszło Polakom walczyć.
Do Westerbouwing dojedziesz autem od strony Arnhem. Adres: Westerbouwing 1, 6862 VV Oosterbeek
Oosterbeek – Brytyjski cmentarz wojskowy
Będąc już na północnej stronie Renu, w pobliżu Oosterbeek (7 km na zachód od Arnhem), można odwiedzić brytyjski cmentarz wojskowy. Tam spoczywa ponad 1530 żołnierzy, głównie brytyjskich, ale także ponad 70 polskich żołnierzy poległych w bitwie pod Arnhem w dniach 21-16 września 1944 r.
Lista cmentarza podaje 73 nazwiska polskich żołnierzy (zobacz liste). Według Arno Baltussen, przewodniczącego Fundacji Driel-Polen, na cmentarzu w Oosterbeek znajdują się 74 groby polskich żołnierzy.
Groby 51 żołnierzy z 1 SBS znajdują się zaraz przy wejściu na cmentarz po lewej i prawej stronie (zobacz mapkę).
Wiele Polaków jest zniesmaczonych usytuowaniem polskich grobów – tak z boku. Przyczyną tego jest, jak tłumaczy Arno Baltussen, że mogiły te zostały w 1961 r. przeniesione z cmentarza w Driel i była to jedyna możliwa ich lokalizacja na cmentarzu w Oosterbeek.
Pozostałe groby polskich żołnierzy znajdują się w części centralnej cmentarza – pośród grobów brytyjskich żołnierzy. Łatwo je rozpoznać po kształcie nagrobka.
Oosterbeek – Muzeum Hartenstein
Będąc już w Oosterbeek warto odwiedzić pobliskie muzeum Hartenstein, przedstawiające historie Bitwy pod Arnhem. W tej XIX-wiecznej willi mieściła się kwatera główna dowódcy 1. Brytyjskiej Dywizji Powietrznej – generała Roya Urquharta.
Na początku zwiedzania polecamy zobaczyć film o bitwie pod Arnhem (by wybrać wersje z napisami po polsku, trzeba nacisnąć odpowiedni przycisk).
W jednej z sal muzeum, pod hasłem „Polacy w Driel”, przedstawiony jest – dość skrótowo – udział Polaków w bitwie pod Arnhem.
W podziemiach muzeum znajduje się wystawa multimedialna Airborne Experience. Historia bitwy odżywa dzięki realistycznym rekonstrukcjom i fragmentom archiwalnych filmów.
Zwiedzający staje się jakby „świadkiem” zaciętych walk na ulicach Arnhem. Dźwięk niszczącej wojny: strzały, uderzenia, angielskie okrzyki, niemieckie rozkazy – kumulują wrażenia.
Adres: Utrechtseweg 232, 6862 AZ Oosterbeek, strona www
Życzymy udanego zwiedzania!
 Driel i Oosterbeek. Z bliska widać więcej.){kind=link}