Holenderski fotograf w szarej, gomułkowskiej Polsce potrafił zauważyć iście paryską elegancję i beztroskę – pisze Agnieszka Sabor w Tygodniku Powszechnym.
Zdjęcia składają się na obraz czterech polskich miast – stworzony przez Petera Schumachera, holenderskiego fotografa, który w 1963 r. na krótko do Polski w odwiedziny do znajomego.
Autor albumu pisze we wstępie: „Od zawsze podziwiałem prace francuskiego fotografa Henriego Cartier-Bressona, który zawsze korzystał z aparatu Leica i nigdy nie używał teleobiektywu. Poszedłem w jego ślady. Metoda Bressona polegała na umieszczaniu ludzi w przemyślanych uprzednio kadrach. Fotograf czekał, aż podpatrywane osoby w sposób naturalny przybiorą idealne w jego wyobrażeniu pozy, na przykład spacerując, siedząc czy też jadąc na rowerze. Chwytał właściwy moment, »zamrażając« unikalny i niepowtarzalny obraz. Ukończony negatyw był dla niego świętością, dlatego nigdy nie kadrował klatek, robiąc odbitki zdjęć”.
> czytaj cały tekst w Tygodniku Powszechnym, TP nr 5/2009
Peter Schumacher, Polska 1963. A photo journey. Niezwykła podróż fotograficzna; wyd.: Dutch Art & Media House; Hoofddorp – Holandia, 2007
Źródło: Tygodnik Powszechny Nr 5 (3108), 1 lutego 2009
- Zobacz nasze teksty o tym albumie z 27.10.2007
FOTOALBUM: 'Polska 1963′ besproken in Tygodnik Powszechny van 01.02.2009
Nederlandse fotograaf toont Parijse elegantie en zorgeloosheid in het toenmalige grauw Polen van Gomulka.
door AGNIESZKA SABOR
Aan dit boek, wat in Nederland is uitgegeven, kan geen enkele volhardende sneuper in Polen komen in de reguliere boekhandels als ook in de tweedehands boekenzaken. Dit boek is uitsluitend verkrijgbaar bij de internetboekhandel. Men moet veel geluk hebben, bijvoorbeeld, met een collega op het werk, zoals in mijn geval mijn artistieke directeurvan Tygodnik Powszechny, die mij op een dag verraste met de woorden: “hier is een cadeau voor je dat je echt zal verrassen”.
Kauwgum of snoep? Het cadeau verrast inderdaad in beide betekenissen van het woord. Op het eerste gezicht kan het je doen lachen. Sommige mensen beginnen achter in een boek te snuffelen. Ook ik heb die gewoonte. Wanneer je de inhoudsopgave bekijkt van het boek met foto’s, die in de 4 grote Poolse steden gemaakt zijn door Peter Schumacher een Nederlandse fotograaf die in 1963 op bezoek was bij zijn Poolse vriend (tegenwoordig professor aan de Universiteit van Krakow (UJ) en specialist in Oosterse talen) valt het oog het eerst op het onderschrift van het portret van kameraad J. Cyrankiewicz bij de slager.
Je fantasie gaat meteen op hol en komt met verschillende scenario’s aanzetten, dus sloeg ik het boek meteen open op pagina 22. Opeens wordt alles duidelijk, zoals een grap op de (erewanskim) radio, in de tijd waarin de foto’s door Schumacher gemaakt werden. Het gaat hier niet om artistieke provocatie à la Katarzyna Kozyra, maar gewoon om de etalage van de slager, die gedecoreerd is met 2 bloempotten waarop het portret van een notabele geposteerd is.
Iemand uit het westen verbaast zich niet alleen over de kult van de macht, die exotisch was, maar ook over de fotografie die een heel andere verhouding laat zien. Op het eerste gezicht ziet men een ongeveer 10-jarig meisje met paardenstaart, waarin een wit strikje zit, die bij haar witte jurkje past. Zij eet een snoepje of kauwgum (kenden de Polen in die tijd kauwgum?) Op de achtergrond ziet met kalligrafisch geschreven het woord “worst”, dat woord wordt echter niet met “tastbare” bewijzen gestaafd.
En hierin ligt de sleutel verstopt die toegang geeft tot de foto’s van de Nederlandse fotograaf. De auteur van het boek schrijft in zijn voorwoord: “Ik heb het werk van de Franse fotograaf Henrie Cartier-Bressona, die altijd gebruik maakte van zijn Leica fototoestel zonder telelens, altijd bewonderd. Zijn voorbeeld heb ik gevolgd. Deze fotograag heeft altijd gewacht tot zijn objecten een natuurlijke pose aannamen, zoals bijv. wandelen, zitten, fietsen etc. Hij heeft altijd gewacht om zodoende unieke momenten als het ware te bevriezen. Zodra de negatieven klaar waren, waren deze heilig voor hem.”
Schumacher heeft zich erg verdiept in het werk van de Franse fotograaf, maar voor wat betreft de negatieven week hij van de methode van de Franse fotograaf af; Hij was niet bang om zijn negatieven te bewerken. Wat is hiervan het resultaat? Twee verschillende foto’s van het centrum van Poznan. Op de ene ziet men een slanke jonge vrouw die door de Fredry straat loopt met op de achtergrond het gebouw “Okraglak” dat qua architectuur à la Chicago is gebouwd. Op de andere foto ziet men een oude norse vrouw met een zware bril met op de achtergrond een billboard met “Roxana” neon vlinders en een portret van Gomulka.
Dalida uit Warschau Verbazend en volslagen Krakow in het boek. Men ziet Krakow vanuit een (economische) ooghoek, bijvoorbeeld het brengen van kolen naar de kelder, het oogsten van het koren in Nowa Huta of het sprokkelen van hout in de bossen van Kopiec Kosciuszki. Men kan de stad ook vanuit een hele ander ooghoek bekijken en letten op de veranderingen. Zoals bijvoorbeeld de vrouwen in hun specifieke kledij alsook het strand van de Wisla wat Schumacher nog net heeft kunnen vastleggen, dit strand verdween vrijwel onmiddellijk na het vertrek van Schumacher.
De foto’s die in Zakopane gemaakt zijn, lijken meest spontaan en toeristisch ( jammer dat de toenmalige politie de film die Schumacher in Auschwitz schoot vernietigde). Na de foto’s uit Zakopane, volgen de foto’s uit Warschau; Frans, exotisch. De Wisla van Krakow verschilt in niets van die van de Seine, toch en nog steeds is het de tijd van de wederopbouw en de tijd tussen het harde stalinisme en het terrorisme van Gomulka.
Een foto genomen in de Nieuwe Stad van Warschau – zoals in de film “Malzenstwo z rozsadku” met Olbrychski en Czyzewska – waar boekhandelaren informeren over de premiere van “Romeo en Julia”. Ook een foto van kunstschilders, die hun vrouwenportretten à la Modigliani aan de man proberen te brengen (weinig à la Picasso). Maar de mooiste foto is die van 2 ongeveer 30 jarige vrouwen, die zomers gekleed zijn met getailleerde jurkjes en een fraai decolleté met hun tasjes die er net zo fraai uitzien als de vrouwen in Parijs.
In deze context is het fotoboek van Schumacher mogelijk te vergelijken met “Lalka” van Prus. Men kan ze vergelijken op verschillende aspecten. Dit boek is het verhaal van het gewone en vriendelijke Polen van toen, minutieus bekeken en vastgelegd.
Photo’s en de Nederlandse vertaling aangeboden door Dutch Art & Media House, de Nederlandse uitgever van dit boek
Published at Polonia.nl 29.01.2009
