Boekbespreking: ‘En nog is Polen niet verloren’ van Stéphane Alonso en Thijs Papôt
door Malgorzata Bos-Karczewska
Polen – een goed bewaard geheim
door Malgorzata Bos-Karczewska
’De Poolse lente’ is een treffende metafoor voor de onstuimige groei en veranderingen van Polen in de afgelopen 10 jaar. Twee oud-correspondenten, Stéphane Alonso en Thijs Papôt, hebben daaraan een boek gewijd. In verschillende verhalen schetsen ze de contouren van het nieuwe Polen in het hart van Europa. Voor vele Nederlanders waarschijnlijk een ware eye-opener.
Onbekend maakt onbemind. Een grijs ex-Oostblokland meteen ingewikkelde en chaotische geschiedenis, een onnavolgbare politiek en vooral de leverancier van goedkope handjes. Dit hardnekkige, eendimensionale beeld was even schrikken. Stéphane Alonso vertoefde daar acht jaar voor NRC Handelsblad en Thijs Papôt vier jaar voor de Wereldomroep. Ze waren juist getroffen door de geboekte vooruitgang, en de kracht van Polen om zich van zijn grauwe verleden te ontdoen. En dat voor een land met eeuwenlange tegenslagen, een hele prestatie vonden ze.
Tijd voor reflectie namen ze wel. De klok stond ook niet stil sinds hun terugkeer in 2011. Het land krijgt voor zijn prestaties steeds meer waardering elders in Europa. De Poolse economie bleek crisisbestendig en bleef groeien. Een unicum in de EU. Polen is ook hard bezig een positie in het hart van Europa te veroveren, ook al ligt land in de Nederlandse steeds aan de periferie.
Uit die confrontatie is een boek ontstaan over Polen als ‘een goed bewaard geheim’.
Inkijkjes
Het resultaat van hun missie is ‘En nog is Polen niet verloren’, twintig korte verhalen die inkijkjes in de ontwikkelingen geven en samen een verfrissend nieuwe kijk op Polen en de Polen leveren.
De journalisten zijn vindingrijk in hun speurtocht naar de geheimen van Polen: zij gaan op zoek naar een Duits kasteel date niet bestaat, elders vinden een Kamasutrapriester en ook een restaurant met een Michelinster. In Gdansk ontdekken ze een ‘knakworst op wielen’: de ‘Subjectieve autobus’ die op de scheepswerf van Gdansk de toeristen brengt naar de plekken waar het gebeurde in 1980. Een ingenieuze manier om het verhaal van Solidarność pakkend te vertellen. De clou van dit verhaal ligt besloten in de slotzin: “de Berlijnse muur heeft Solidarność verslagen”.
De lezer wordt soms op de proef gesteld. De schrijvers bezoeken Auschwitz, de meest populaire (sic!) toeristische bestemming van Polen met 1 miljoen bezoekers per jaar. Massatoerisme stelt de directie van het museum voor de prangende vraag: hoe vertel je het verhaal aan de jonge generaties. “Jongere generaties gaan al snel denken dat de nazis’s marsmannetjes waren en de Holocaust een freak show. Auschwitz als science-fiction dat mocht niet gebeuren” concluderen de auteurs.
”Warschau heeft de aansluiting met West-Europa gevonden”. Ze ontdekken hippe cafés met glimmende espressomachines, designwinkels, shopping malls, maar ook gated-communities compleet met slagboom, als symbolen van het nieuwe welvaart. Achter een witte fietsenplan zien ze het bewijs van een mentaliteitsverandering van Polen. Over de stad zijn ze enthousiast: “Nog meer fietspaden daarbij en Warschau mag zich het nieuwe Berlijn noemen: arm maar sexy”.
Verandering
De rode draad van dit boek is de verandering van dit land. De twee journalisten kijken dwars door Polen heen. De reportages bestrijken enkele grote, typisch Poolse thema’s: Solidarność, de kerk, Joods-Poolse verhoudingen, de tweede wereldoorlog, het communistische verleden. Deze weten ze vakkundig te verbinden met nieuwe thema’s: het ongeduld van de middenklasse, de consumptiedrift, de ontkerkelijking en de arbeidsmigratie. Op grond daarvan durven zij te stellen: “Het afgelopen decennium was wellicht de beste decennium uit de 1000-jarige Poolse geschiedenis”.
De liberalisering die Polen heeft omarmd roept ook tegenkrachten op. Oude instituties zoals de kerk of vakbond verliezen gezag; katholiek fundamentalisme, nationalisme en populisme zijn het land niet bespaard gebleven. Een déjà vu voor de Nederlandse lezer.
titel: 'En nog is Polen niet verloren. Verhalen uit het hart van Europa’
auteurs: Stéphane Alonso en Thijs Papôt
ISBN: 978-90-72247-67-4
Prijs: € 15
uitgeverij: Douane bestel online
verschenen: 28-11-2014
Eindoordeel
Het is een boek met een boodschap: “dit land verdient het om ontdekt te worden”. Daarin zijn de auteurs geslaagd. Ze maken de lezer nieuwsgierig naar Polen en brengen het land dichterbij. Maar het is geen lofzang op Polen. Ook schaduwzijden worden belicht: “Polen is geen vakantie land voor gemakzuchtige toerist: geen pittoreske middeleeuwse dorpjes”, “Euforie gaat in Polen vaak hand in hand met wantrouwen”, “Opole is een geweldige stad om in te wonen, zolang je maar niet op zoek bent naar werk”. EU-fondsen zijn voor Polen een zegen (welkome vraagimpuls in de crisis) én ook een vloek: ze maken politici lui en grote hervormingen blijven daardoor uit.
De kracht van dit boek ligt in de vertelkunst. De korte verhalen zijn juweeltjes. De luchtige schrijfstijl, treffende one-liners, het oog voor detail, rake observaties maken dit boek een genot om te lezen. De auteurs hebben “Polen behapbaar gemaakt en luchtig opgediend”. Daarvoor verdienden zij een pluim.
De titel ‘En nog is Polen niet verloren’ is een doordenkertje. Met deze beginzin van het Poolse volkslied (uit de 18e eeuw) willen de auteurs provoceren: hoezo ‘niet verloren’?. Ze weten dat die titel haaks op de inhoud staat: de Poolse lente. Maar dat moet de lezer zelf ontdekken.
Maar een deel van de zwaardere kost hebben zij ter zijde geschoven. In de contouren van de Poolse lente mis ik meer expliciet aandacht voor de sociale pijn: de jeugdwerkloosheid van 28%, de armoede, de baanloze groei. Het onbehagen van Polen die zich jarenlang door de elite achtergesteld voelen, wordt alleen in verband gebracht met de Kaczyński’s – de uitbaters van dit ongenoegen met hun recept: nationalisme en wraak.
De politieke stabiliteit had voor premier Donald Tusk topprioriteit. Wie zit te wachten op de terugkeer van 2 miljoen Poolse emigranten, zolang Polen nog kampt met werkloosheid van meer dan 10%? vragen de auteurs zich terecht af. Hun antwoord: het is wachten op de loonstijging zodat emigreren niet loont en dat kan nog tien jaar duren. Een onbevredigend antwoord: het is kortom wachten op de marktwerking, maar krijgen die mensen daardoor banen? De sociaal-economische agenda heeft helaas geen eigenaar in de Poolse lente en dat mocht in het boek scherper aan de orde komen.
Winst
Dit boek hoort zeker in de reiskoffer of rugzak op weg naar Polen. Het bedient niet alleen louter reislustigen, maar ook Nederlanders die nieuwsgierig zijn naar het land van hun Poolse arbeidsnomaden.
De winst van dit boek schuilt in een nieuw narratie van Polen en de positieve ondertoon doet denken aan Amerikaanse reportages, ook over huidig Polen. En het tweede winstpunt is: het boek brengt het besef van een gedeeld heden. Polen ontdaan van het ex-Oostblokland frame is een ‘gewoon’ land, dat in het hart van ons Europa ligt.
Malgorzata Bos-Karczewska (geboren in Gdansk) is econoom, Pools-Nederlandse journalist, hoofdredacteur van Polonia.nl de website van de Poolse gemeenschap in Nederland
Lees ook opinie “Why Donald Tusk is a benefit for Europe” van Malgorzata Bos-Karczewska
Gepubliceerd op Polonia.NL 20.12.2014 © Polonia.nl
– Uitgever: STEP – Stichting van Poolse Experts in Nederland , lees meer over ons
Bezoek ons op social media en geef je mening:
Facebook –blijft op de hoogte en laat je commentaar achter
Twitter –volgt ons op Twitter
